ವಚನ ಸಿಂಚನ ೩೦:ಇಷ್ಟಲಿಂಗ-ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ

ಬೆಂಕಿಗೆ ಉರಿ ಮೊದಲೋ,ಹೊಗೆ ಮೊದಲೋ,
ಎಂಬುದನರಿದಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಸಂಬಂಧಿ,
ಉಭಯವನಳಿದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ  ಸಂಬಂಧಿ,
ಆ ಉಭಯ ನಷ್ಟವಾದಲ್ಲಿ,
ಏನೂ ಎನಲಿಲ್ಲ, ಜಾಂಬೇಶ್ವರ ..
                 -ರಾಯಸದ ಮಂಚಣ್ಣ 

ಈ ವಚನದಲ್ಲಿ ರಾಯಸದ ಮಂಚಣ್ಣ ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ ಸಂಭಂದದ ಬಗ್ಗೆ ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ಹೊಗೆಯ ನಿದರ್ಶನದ ಮೂಲಕ ವಿಮರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ.ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ಹೋಗೆ ಇವೆರಡರಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಮೊದಲು,ಹೀಗೆ ಬೀಜ ಮತ್ತು ಮರಗಳಲ್ಲಿಯ ಸಂಭಂದವನ್ನು ಅರಿದರೆ ಆತ ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಸಂಭಂದಿ ಆಗುತ್ತಾನೆ.ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಅಂದರೆ ವಿಶ್ವದಾಕಾರದಲ್ಲಿರುವ ಸಾಕಾರ ರೂಪ,ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಮಾನತೆಯ ಕುರುಹು.ಇಂಥ ಒಗಟನ್ನು ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಂಡರೆ ಇಡೀ ವಿಶ್ವ ಸ್ವರೂಪವಾದ ಇಷ್ಟಲಿಂಗವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಂಡಂತೆ.ಜೀವಲಿಂಗವಾದ ಇಷ್ಟಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಇದೆ,ಅದೇ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ.ಇಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ಹೋಗೆ,ಬೀಜ ಮತ್ತು ಮರ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವ ಶಕ್ತಿಯೇ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ ಎಂದು ಭಾವಿಸಬಹುದು.ಈ ಉಭಯ ವಸ್ತುಗಳು ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಅದೇನು ನಷ್ಟವಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಇಷ್ಟಲಿಂಗ ಪ್ರಾಣಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಭಾವಲಿಂಗಗಳನ್ನು ಸಂಭದಗೊಳಿಸುವುದೇ ಸಂಸ್ಕಾರ...
ಇಷ್ಟಲಿಂಗವು ೧೨ನೆ ಶತಮಾನದ ಕಲ್ಯಾಣ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಮುಖ್ಯ ರೂಪವೂ ಹೌದು.